Zorunlu tasfiye, varlıkların istem dışı olarak nakde veya nakit benzerlerine dönüştürülmesini ifade eder. Genellikle, kontrol edilemeyen veya öngörülemeyen bir durumda likidite yaratmak için varlıkların veya menkul kıymetlerin gönülsüz satışını gerektirmektedir. Kaldıraçlı pozisyonlardan çıkmak için piyasa emirleri oluşturan bir mekanizmadır. Tasfiye terimi, varlıkların nakit olarak satılması anlamına gelir. Zorunlu tasfiye, bu satışın belirli koşullar gerçekleştiğinde otomatik olarak gerçekleşmesi anlamına gelir. Zorunlu tasfiye genellikle ekonomik bir olaya, kişisel yaşam değişikliğine, şirket düzenlemelerine veya yasal düzene tepki olarak gerçekleştirilmektedir.
Kripto Paralarda Zorunlu Tasfiye
Kripto para birimleri bağlamında, yatırımcı veya tüccar kaldıraçlı bir pozisyon için marj gereksinimlerini karşılayamadığında zorunlu likidasyon gerçekleşir. Tasfiye kavramı hem vadeli işlemler hem de marj ticareti için geçerlidir.
Kaldıraçla alım satım yaptığınızda, likidasyon fiyatı yakından takip etmeniz gereken bir şeydir. Kullandığınız kaldıraç ne kadar yüksekse, tasfiye fiyatı girişiniz yaptığınız fiyata o kadar yakın olur. Bunu bir örnekle açıklayalım:
50 dolar ile başladığınızı varsayalım. Eğer BTC/USDT piyasasına 10x kaldıraçla girerseniz, pozisyon büyüklüğünüz 500 dolar olacaktır. Kısacası bu 500 dolar olan pozisyon büyüklüğünüz, kendinize ait olan 50 dolardan ve ödünç olarak aldığınız 450 dolardan oluşmaktadır. Bu süre içerisinde Bitcoin'in fiyatı %10 düşerse pozisyon büyüklüğünüz de aynı oranda düşecektir. Piyasa fiyatı daha fazla düşmeye devam ederse, bunlar ödünç olarak aldığınız fonlardan düşmeye devam edecektir. Size borç veren kişinin bir kaybetme riski bulunmaz. Yani sermayelerini korumak adına size borç veren kişi sizin pozisyonunuzu gerektirdiği taktirde tasfiye edebilir. Bu da, sonuç olarak pozisyonunuzun kapandığı ve 50 dolarlık başlangıç sermayenizi kaybettiğiniz anlamına gelir.
Zorunlu Tasfiye Hangi Durumlarda Gerçekleşir?
Zorunlu tasfiyenin pek çok farklı nedeni olabilir. Yatırım dünyasında, bir teminat tamamlama çağrısı yapılırsa ve yatırımcı yatırımını minimum gerekliliklere getiremezse, aracı kurum pozisyonları satma hakkına sahiptir. Kişisel finansta, bir kişinin varlıkları aralarında iflas, boşanma veya ölüm de dahil olmak üzere birçok nedenden dolayı tasfiye edilebilmektedir.
Zorunlu tasfiye genellikle, tutarı platforma göre değişebilen ek bir tasfiye ücreti gerektirir. Bu ücret traderları, otomatik olarak tasfiye edilmeleri gerekmeden önceki pozisyonlarını manuel olarak kapatmaya teşvik etmek için kullanılırlar. Bu nedenle, kaldıraçlı bir pozisyona girilmeden önce tüm riskler anlaşılmalıdır çünkü risk altında kaldığınızda borç verenler sizin adınıza pozisyonlarınızı veya mal varlıklarınızı tasfiye edebilirler.
Marj Hesabı İçinde Zorunlu Satış
Menkul kıymet yatırımları alanında, yatırımcı bir teminat tamamlama çağrısı yaptıktan sonra hesabını minimum gereksinimlerin üzerine çıkarmazsa, yatırımcının teminat hesabında zorunlu satış gerçekleşebilir. Zorunlu tasfiyeler genellikle, bir hesabın düşük marj durumuyla ilgili olarak komisyoncu tarafından uyarılar yapıldıktan sonra gerçekleşmektedir. Hesap sahibi marj gereksinimlerini karşılamamayı seçerse veya bunları ödeyemezse, komisyoncu mevcut pozisyonları satma hakkına sahiptir.
Örneğin bir broker minimum marj gereksinimini 1.000 TL’den 2.000 TL’ye çıkarısa, Ali’nin hisse değeri 1.500 TL olan marj hesabı yeni gereksinimin altına düşecektir. Broker, Ali'ye ek fon yatırması veya hesap değerini gerekli miktara getirmesi için açık pozisyonlarından bazılarını satmak üzere bir marj çağrısı yapacaktır. Eğer Ali marj çağrısına yanıt vermezse, Broker mevcut yatırımlarının 500 TL’sini satma hakkına sahiptir.
Kişisel Varlıkların Zorla Tasfiye Edilmesi
Bir aile üyesi vefat ettiğinde kişisel varlıkların zorunlu satışı gerçekleşebilir. Borçlarını ödenmesi için ölen kişinin varlıklarını ve mülklerini satmaya zorlanabilir. Boşanma davalarındaki mallar da satılabilir ve gelirler her iki taraf arasında bölünebilir. Bir mahkemenin icra emri yetkisi altındaki alacaklılar, genellikle bir borçlunun varlıklarını açık artırma yoluyla satmaya zorlayabilirler.
Zorunlu Satın Alma ve Zorunlu Satış Karşılaştırması
Bir marj hesabında zorunlu satışın tersi, zorunlu bir satın almadır. Bu, hisse senetlerinin asıl borç vereni geri talepte bulunduğunda veya komisyoncu artık açık pozisyon için hisse ödünç alamadığında satıcının hesabında görülür. Zorunlu bir buy-in tetiklendiğinde, kısa pozisyonu kapatmak için hisseler geri satın alınmaktadır. Hesap sahibine ise eylemden önce bildirimde bulunma zorunluluğu yoktur.